یکی از ابزارهای مهم دولت‌ها برای افزایش شفافیت مالی و تنظیم منابع مالی کشور، اعمال سیاست‌های تشویقی مالیاتی است. این سیاست‌ها می‌توانند انگیزه‌هایی برای افراد و شرکت‌ها به منظور رعایت قوانین مالیاتی و ارائه به موقع اظهارنامه‌ها ایجاد کنند. در همین راستا، ماده ۱۰۱ قانون مالیاتهای مستقیم به موضوع معافیت مالیات بر درآمد مشاغل برای اشخاصی که اظهارنامه‌های مالیاتی موضوع این فصل را به موقع ارائه دهند، اشاره دارد. این قانون، به‌ویژه در سالهای اخیر، به یکی از ابزارهای مهم برای افزایش کارایی سیستم مالیاتی و تقویت منابع مالی دولت تبدیل شده است.
معافیت مالیاتی ماده ۱۰۱ قانون مالیاتهای مستقیم در سال ۱۴۰۴
ماده ۱۰۱ قانون مالیاتهای مستقیم:«درآمد سالانه مشمول مالیات مؤدیان موضوع این فصل که اظهارنامه مالیاتی خود را طبق مقررات این فصل در موعد مقرر تسلیم کرده‌اند تا میزان معافیت موضوع ماده (۸۴) این قانون از پرداخت مالیات معاف و مازاد آن به نرخ‌های مذکور در ماده (۱۳۱) این قانون مشمول مالیات خواهد بود. شرط تسلیم اظهارنامه برای استفاده از معافیت فوق نسبت به عملکرد سال ۱۳۸۲ به بعد جاری است.»این ماده به‌طور خاص برای اشخاصی که اظهارنامه‌های مالیاتی درآمد مشاغل خود را در مهلت قانونی ارائه می‌دهند، مشوق‌هایی در نظر گرفته است. این مشوق، به صورت معافیت از پرداخت مالیات بر درآمد مشاغل سالانه، تا سقفی است که قانون بودجه کشور هر سال تعیین می‌کند. هدف این ماده، ترغیب افراد و بنگاه‌ها به انجام به‌موقع تکالیف مالیاتی خود و جلوگیری از دیرکرد در ارائه اظهارنامه‌ها است. این قانون به‌ویژه در زمان‌هایی که نیاز به تسهیل فرآیندهای اداری و مالیاتی وجود دارد، به کمک سیستم مالیاتی می‌آید و باعث می‌شود تا افراد از جریمه‌های احتمالی مربوط به تأخیر در ارائه اظهارنامه‌ها جلوگیری کنند.
سقف معافیت مالیاتی مالیات مشاغل در سال ۱۴۰۴
بر اساس ماده ۱۰۱ قانون مالیاتهای مستقیم، سقف معافیت مالیاتی برای هر سال در قانون بودجه کشور مشخص می‌شود. برای سال ۱۴۰۴، طبق قانون بودجه، سقف معافیت برای مالیات بر درآمد مشاغل سالانه به میزان **۲۰۰ میلیون تومان** تعیین شده است. بدین معنی که اشخاصی که اظهارنامه‌های مالیاتی مالیات بر درآمد مشاغل خود را در موعد مقرر ارائه دهند، می‌توانند تا مبلغ ۲۰۰ میلیون تومان از پرداخت مالیات معاف شوند. این سقف معافیت، نه تنها انگیزه ای برای ارایه اظهارنامه مربوطه در مهلت مقرر است، که حتی می تواند از جریمه ها و پرداخت مبالغ اضافه بر اصل مالیات توسط مودی نیز جلوگیری نماید.
معافیت مالیاتی در گرو ارایه اظهارنامه مالیاتی
این نوع معافیت مالیاتی می‌تواند تأثیر زیادی بر تقویت رفتار مالیاتی شفاف و به موقع داشته باشد. اشخاص حقیقی و حقوقی با توجه به این معافیت، انگیزه بیشتری برای ارائه اظهارنامه‌های خود در زمان مقرر خواهند داشت و از این طریق به فرآیند جمع‌آوری مالیات را به‌طور مؤثرتر کمک می نماید. این مشوق مالیاتی به‌ویژه برای کسب‌وکارهای کوچک و متوسط که ممکن است منابع مالی کافی برای پرداخت مالیاتهای بالاتر نداشته باشند، فرصتی برای کاهش بار مالیاتی فراهم می‌کند و از آنها در برابر فشار مالیاتی محافظت می‌کند.
معافیت مالیاتی درآمد مشاغل
با این حال، باید توجه داشت که معافیت مالیاتی نسبت به درآمد مشاغل اشخاصی که اظهارنامه خود را در مهلت مقرر ارایه نمایند، در سال ۱۴۰۴ محدود به سقف ۲۰۰ میلیون تومان است. در صورتی که درآمد مشاغل اشخاص از این میزان بیشتر باشد، مازاد بر این مبلغ مشمول مالیاتهای مربوطه خواهد شد. به عبارت دیگر، اگر درآمد اشخاص حقیقی و حقوقی بیشتر از ۲۰۰ میلیون تومان باشد، برای آن بخشی از درآمد که از این مبلغ فراتر می‌رود، باید مالیات مطابق با نرخ‌های تعیین‌شده در قوانین مالیاتی پرداخت شود.
مالیات کسب و کارهای اینترنتی ۱۴۰۲
همانطور که در نوشتار مقررات مالیاتی بودجه سال ۱۴۰۲ کشور نیز اشاره کوتاهی داشتیم، بنابر قانون بودجه ۱۴۰۲، کسب و کارهای اینترنتی که از پلتفرمها یا سکوهای آنلاین داخلی استفاده نمایند، مشمول نرخ صفر مالیاتی خواهند شد.
در این نوشتار به توضیح مطلب فوق می‌پردازیم.
نرخ صفر مالیاتی چیست؟
معافیت مالیاتی کسب و کارهای اینترنتی
تفاوت نرخ صفر مالیاتی با معافیت مالیاتی
تعیین نرخ صفر مالیاتی
دولت‌ها معمولاً از برخی مشوق‌های مالیاتی مانند تعیین نرخ صفر مالیاتی استفاده می‌کنند تا افراد را به انجام بعضی امور تشویق کنند. به عنوان مثال، دولت ممکن است نرخ صفر مالیاتی را برای بخشی از درآمدها در نواحی توسعه‌یافته تعیین کند، تا کسب و کارها و سرمایه‌گذاران را به این مناطق جذب کند. این اقدام می‌تواند باعث رشد اقتصادی و ایجاد شغل در آن نواحی شود. همچنین، تعیین نرخ صفر مالیاتی برای بخشی از درآمدها می‌تواند را افراد تشویق کند تا در فعالیت‌هایی که دولت می‌خواهد ترویج دهد، مشارکت کنند، مانند سرمایه‌گذاری در بخش‌های مشخصی از اقتصاد یا انجام فعالیتهای اجتماعی و خیریه. این اقدام می‌تواند به دولت کمک کند تا اهداف خاصی را در جامعه بهبود بخشد، مانند ترویج کارآفرینی، ایجاد شغل، توسعه بخش‌های مشخصی از اقتصاد یا ترویج فعالیتهای محیط زیستی.
نرخ صفر مالیاتی برای کسب و کارهای مشغول در پلتفرمهای داخلی
با تعیین نرخ صفر مالیاتی، دولت به عنوان یک مشتری بزرگ برای خدمات و کالاهای مورد نیاز خود، تقاضای بالایی ایجاد می‌کند. این تقاضا می‌تواند سبب رشد و توسعه صنایع مختلف شود و ارزش افزوده و اشتغال را افزایش دهد. به عنوان مثال، با تعیین نرخ صفر مالیاتی برای کسب و کارهای اینترنتی مشغول به کار در سکوهای اینترنتی داخلی، دولت و سازمان امور مالیاتی می‌توانند افراد را ترغیب به استفاده از این سکوها (پلتفرمها) کنند و به نوعی به حمایت این سکوهای داخلی در راستای توسعه اقتصاد دیجیتال در کشور بپردازند.
مدت نرخ صفر مالیاتی کسب و کارهای اینترنتی
نرخ صفر تعیین شده برای فعالیت اشخاص حقیقی تا پایان سال ۱۴۰۲ در نظر گرفته شده است.
درآمد فعالان در سکوهای داخلی تا چه میزان مشمول نرخ صفر مالیاتی می‌گردد؟
بر اساس تبصره ماده ۱۰۰ قانون مالیاتهای مستقیم، سارمان امور مالیاتی کشور می‌تواند برخی از مشاغل یا گروه‌هایی از آنان را که میزان فروش کالا و خدمات سالانه آنها، حداکثر ۱۰ برابر معافیت موضوع ماده ۸۴ این قانون باشد از انجام برخی تکالیف معاف نموده و مالیاتشان را طبق مقررات خاصی تعیین و وصول نماید.
از آنجایی که برابر قانون بودجه سال ۱۴۰۲ کشور، معافیت موضوع ماده ۸۴ قانون مالیات های مستقیم سالانه ۱۲۰.۰۰۰.۰۰۰ تومان است، با توجه به تبصره ماده ۱۰۰ قانون مذکور، درآمد کسب و کارهای اینترنتی فعال در سکوهای اینترنتی داخلی سالانه تا ۱.۲۰۰.۰۰۰.۰۰۰ تومان مشمول نرخ صفر مالیاتی خواهد شد.
موارد مهم مالیاتی قانون بودجه سال ۱۴۰۲
در این نوشتار، ساویران به توضیح مختصر بعضی از مقررات‌مالیاتی قانون بودجه سال ۱۴۰۲ کل کشور می‌پردازد. در ادامه، درباره هریک از این عناوین نوشتار مفصل‌تری تقدیم خواهد شد.
۱. نرخ صفر مالیاتی کسب و کارهای اینترنتی در سکوهای داخلی (پلتفرمهای داخلی)
۲. تکلیف کلیه صاحبان مشاغل پزشکی و حقوقی به استفاده از پایانه‌های فروشگاهی
۳. کاهش نرخ مالیاتی اشخاص حقوقی
۴. مالیات خودروهای لوکس، بر اساس نرخ روز آن
۵. وضع مالیات سالانه خانه های لوکس (مجلل)
۶. معافیت مالیات حقوق سال ۱۴۰۲
دادستانی مالیاتی
داستانی مالیاتی در واقع یک نهاد انتظامی اداری در امور مالیاتی و وابسته به سازمان امور مالیاتی است که در قانون مالیاتهای مستقیم ایران پیش بینی شده است.
دادستان کل مالیاتی عالی‌ترین مقام تعقیب و رسیدگی مالیاتی در ایران است. در این نوشتار به بیان صلاحیت و وظایف دادستانی مالیاتی می پردازیم.
وظایف دادستانی مالیاتی
عمده وظایف این سازمان، کشف تخلفات و تقصیرات ماموران و همچنین مودیان مالیاتی و سپس تعقیب مالیاتی آنها می‌باشد.
ماده ۲۶۴ قانون مالیاتهای مستقیم، وظایف دادستانی مالیاتی را اینگونه برشمرده است:
الف) این نهاد، تخلفات و تقصیرات ماموران، ممیزان و نمایندگان سازمان امور مالیاتی در هیات‌های حل اختلاف مالیاتی را کشف و سپس به آنها رسیدگی می‌نمایند.
به طور کل تخلف تمام کسانی که به نحوی در امر وصول مالیات مودیان دخالت دارند توسط این نهاد بررسی و رسیدگی می‌گردد.
ب) این سازمان در جهات اخلاقی و اعمال رفتار افراد مذکور در بند الف تحقیق می‌کند.
ج) یکی دیگر از وظایف این سازمان، که چندان جنبه انتظامی و قضایی ندارد، اعلام نظر در خصوص ترفیع گرفتن ماموران و نمایندگان سازمان امور مالیاتی است.
د) و در نهایت دادستانی مالیاتی می‌تواند علیه مودیان و ماموران مالیاتی متخلف طبق چهارچوبی که قانون مالیاتهای مستقیم برای این نهاد در نظر گرفته شکایت نماید.
موارد رسیدگی دادستانی مالیاتی
اما دادستانی در چه هنگامی شروع به رسیدگی می‌نماید؟
طبق ماده ۲۶۵ قانون مالیاتهای مستقیم، دادستان مالیاتی و دادستانی انتظامی پس از وقوع موارد زیر می‌توانن. آغاز به تحقیق و رسیدگی نمایند:
الف) هنگامی که یک ذی‌نفع در خصوص عدم رعایت مقررات مندرج در قانون مالیاتهای مستقیم به این نهاد شکایتی ببرد.
این ذی‌نفع می‌تواند اشخاص حقیقی و حقوقی و حتی غیرمودی نیز باشد.
ب) هنگامی که مقامات و مراجع رسمی در خصوص تخلفات مالیاتی گزارشی به دادستانی مالیاتی تقدیم دارند.
این گزاشات می‌تواند زمینه لازم برای شروع تحقیقات و رسیدگی‌های دادستانی مالیاتی را فراهم نماید.
ج) هنگامی که پرونده‌ای از سوی وزیر امور اقتصاد و دارایی یا رئیس‌کل سازمان امور مالیاتی و یا از سوی هیات عالی انتظامی مالیاتی به این نهاد ارجاع شود.
د) و در نهایت هنگامی که خود دادستانی مالیاتی درباره تخلفات مالیاتی اشخاص نظر به پیگیری و تعقیب داشته باشد.
دولت در سالهای اخیر تلاش‌های بسیاری در جهت شناسایی مودیان جدید و جلوگیری از فرار مالیاتی به منظور جدایی از اقتصاد وابسته به نفت داشته است. قانون پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مودیان در سال ۱۳۹۸ نیز یکی از تمهیداتی بود که در همین راستا به تصویب رسید.
یکی از مفاد این قانون آن است که مودیان می‌بایست به ازای هر یک از دستگاه‌های pos خود یک پرونده مالیاتی تشکیل دهند و دستگاه‌های کارت‌خوان خود را در سامانه سازمان امور مالیاتی ثبت نمایند.
در ادامه این مقرره، مودیان مالیاتی و صاحبان مشاغل می‌بایست اولا حسابهای تجاری خود را از حسابهای شخصی جدا و تفکیک نموده و ثانیا موظفند که حسابهای تجاری خود را به سازمان امور مالیاتی معرفی نمایند.
طبق مقرراتی که برای مبارزه با پولشویی وضع شده، تراکنش‌های حسابهای شخصی و تجاری با محدودیت‌هایی مواجه است که واریزی بیش از این سقف مقرر، از موجبات برانگیختن حساسیت سازمان امور مالیاتی و در نهایت فرار مالیاتی تلقی شدن این تراکنشها خواهد شد.
در واقع دولت، جهت تعیین میزان واقعی و قانونی مالیات مودیان، نیاز به اطلاعات دقیق در مورد میزان فعالیت اقتصادی فعالان اقتصادی دارد. این اطلاعات دقیق مالی از منابعی همچون مجوزهایی که بر اساس ماده ۳۰ قانون مالیات بر ارزش افزوده به این سازمان برای رصد و بررسی حسابهای فعالان اقتصادی داده شد به دست می‌آید.
تفکیک حسابهای شخصی و تجاری این افراد، در نهایت به همین مسئله کمک خواهد نمود.
مالیات نقل و انتقال قطعی املاک
شرح و تحلیل ماده ۵۹ قانون مالیاتهای مستقیم
ماده ۵۹ قانون مالیاتهای مستقیم، تکلیف دو نوع مالیات را مشخص کرده است:
مالیات نقل و انتقال قطعی املاک و مالیات نقل و انتقال سرقفلی.
