بایسته های رسیدگی به اختلافات مالیاتی

ماده ۲۴۴ قانون مالیاتهای مستقیم رسیدگی به همه اختلافات مالیاتی بین مالیات دهنده و سازمان امور مالیاتی را به یک نهاد ویژه رسیدگی مالیاتی به نام هیأت حل اختلاف مالیاتی واگذار نموده است. بنابراین رسیدگی به اختلافات مالیاتی اصولا در دادگاه های عمومی حقوقی یا کیفری انجام نمی‌شود. بلکه بایستی در هیات حل اختلاف مالیاتی رسیدگی گردد. در این نوشتار میخواهیم به بخشی از بایسته ها و الزامات قانونی حاکم بر رسیدگی مالیاتی در هیات های حل اختلاف مالیاتی بپردازیم.

مراجع رسیدگی کننده مالیاتی

همه اختلافات مالیاتی بین مالیات دهنده و سازمان امور مالیاتی در وهله نخست در هیئت حل اختلاف مالیاتی رسیدگی می‌شود. برای آنکه فرایند رسیدگی به اختلافات مالیاتی را به درستی بیان کرده باشیم لازم است اشاره کنیم که ترتیب رسیدگی به اختلاف مالیاتی به شرح زیر است:

الف) در وهله نخست، مالیات دهنده اختلاف مالیاتی خود را با ممیز مالیاتی پرونده‌اش مطرح می‌نماید. اگر با ممیز مالیاتی به توافق نرسد و پرونده مالیاتی منجر به صدور برگ تشخیص مالیات شود مودی مالیاتی وارد گام بعدی می‌شود و چاره‌ای جز طرح پرونده در هیات حل اختلاف مالیاتی ندارد.

ب) همانگونه که در بند الف بیان شد پس از صدور برگ تشخیص مالیات اگر مالیات دهنده به برگ تشخیص اعتراض داشته باشد باید حداکثر ظرف ۳۰ روز از تاریخ ابلاغ برگ تشخیص مالیات اعتراض خود را به هیات حل اختلاف مالیاتی ارائه نماید.

نکته نخست:

با توجه به اینکه سازمان امور مالیاتی سامانه ابلاغ الکترونیک اوراق مالیاتی را راه‌اندازی کرده، امروزه برگ تشخیص مالیات از طریق سامانه ابلاغ الکترونیک مالیاتی به مالیات دهندگان ابلاغ و اطلاع رسانی می‌شود. بنابراین اعتراض مالیات دهنده باید از طریق سامانه مالیاتی ثبت و پیگیری شود.

نکته دوم:

یادآوری می‌شود موضوعاتی همانند فرار مالیاتی و پولشویی چون جنبه کیفری دارند برابر قانون بایستی در دادسرا و دادگاه‌های کیفری رسیدگی شوند. بنابراین رسیدگی به جرم فرار مالیاتی و پولشویی در صلاحیت هیئت حل اختلاف مالیاتی نیست.

ج) برابر ماده ۲۴۷ قانون مالیات‌های مستقیم هیئت حل اختلاف مالیاتی در دو سطح به اختلافات مالیاتی رسیدگی می‌کند که مشتمل بر هیئت حل اختلاف مالیاتی بدوی و هیئت حل اختلاف مالیاتی تجدیدنظر است. بنابراین پس از صدور رای هیئت حل اختلاف مالیاتی بدوی اگر مالیات دهنده به رای هیئت حل اختلاف مالیاتی بدوی اعتراض داشته باشد بایستی ظرف ۲۰ روز از تاریخ ابلاغ رای هیئت حل اختلاف مالیاتی بدوی اعتراض خود را به هیئت حل اختلاف مالیاتی تجدیدنظر ارائه نماید.

نکته سوم:

کمیسیونی که مردم آن را به عنوان کمیسیون ماده ۲۱۶ مالیاتی می‌شناسند در حقیقت همان هیئت حل اختلاف مالیاتی است که به شکایت اشخاص از اقدامات اجرایی سازمان امور مالیاتی می‌پردازد.

در این باره بخوانید: کمیسیون ماده ۲۱۶ قانون مالیاتهای مستقیم به چه موضوعاتی می پردازد؟

د) برابر ماده ۲۵۱ قانون مالیات‌های مستقیم، اگر مالیات دهنده به رای هیئت حل اختلاف مالیاتی تجدیدنظر یا رای قطعی هیئت حل اختلاف مالیاتی بدوی اعتراضی داشته باشد ظرف یک ماه از تاریخ ابلاغ رای قطعی هیئت اختلاف مالیاتی، اعتراض خود را به شورای عالی مالیاتی ارائه نماید.

در این باره بخوانید: شورای عالی مالیاتی

ه) برابر ماده ۲۵۱ مکرر قانون مالیات‌های مستقیم، در مواردی که مالیات دهنده درباره مالیات‌های قطعی ابلاغی به خود مدعی باشد که مالیات تشخیصی غیر عادلانه بوده، می‌تواند اعتراض خود را به هیئت سه نفره موضوع ماده ۲۵۱ مکرر قانون مالیات‌های مستقیم ارائه نماید.

نکته چهارم:

این مرجع، یک نهاد رسیدگی مالیاتی ویژه است که از سه نفر شکیل می‌شود. این سه نفر به وسیله وزیر امور اقتصادی و دارایی تعیین می شوند و تنها به ادعای غیر عادلانه بودن مالیات تشخیصی رسیدگی می‌کنند.

تا بدین جای نوشتار پنج مرجع رسیدگی به اعتراضات مالیاتی مودیان را بر شمردیم:

۱. هیئت حل اختلاف مالیاتی بدوی

۲. هیئت حل اختلاف مالیاتی تجدیدنظر

۳. کمیسیون ماده ۲۱۶ قانون مالیات‌های مستقیم

۴. شورای عالی مالیاتی

۵. هیات موضوع ماده ۲۵۱ مکرر قانون مالیات‌های مستقیم

لازم به ذکر است که این نهادهای رسیدگی کننده مالیاتی همگی ذیل وزارت امور اقتصادی و دارایی و سازمان امور مالیاتی توسط قانون مالیات‌های مستقیم تعریف شده اند.

اما مرجع رسیدگی کننده عالی‌تری درباره اعتراضات مودیان به آرای همگی مراجع بالا وجود دارد به نام دیوان عدالت اداری که در ادامه توضیح می دهیم.

و) برابر بند ۲ ماده ۱۳ قانون دیوان عدالت اداری و بند ۲ ماده ۱۰ و تبصره ۲ ماده ۱۶ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری رای قطعی هیئت‌های حل اختلاف مالیاتی و شورای عالی مالیاتی و هیئت ماده ۲۵۱ مکرر قانون مالیات‌های مستقیم حداکثر ظرف سه ماه از تاریخ ابلاغ رای قابل اعتراض در دیوان عدالت اداری می‌باشد.

نکته پنجم:

رسیدگی به اعتراض در دیوان عدالت اداری دارای ترتیبات و تشریفات خاصی است که در ماده ۱۷ و ۱۸ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری آمده است. در نوشتار دیگری در این باره توضیح مفصل خواهیم داد.

تا بدینجا با مراجع صالح رسیدگی کننده مالیاتی آشنا شدید. در ادامه بایسته های رسیدگی در هیات های حل اختلاف مالیاتی را تشریح خواهیم کرد.

۱. هیئت حل اختلاف مالیاتی صلاحیت رسیدگی به جرایم مالیاتی را ندارد.

۲. هیئت حل اختلاف مالیاتی تجدید‌نظر و شورای عالی مالیاتی نمی‌توانند بدوا به اعتراض مالیات دهنده رسیدگی کنند. این بدین معناست که این دو مرجع تنها صلاحیت رسیدگی به اعتراض مودیان به آرای صادره از هیئت‌های حل اختلاف مرحله قبل را دارند، بنابراین اعتراض اولیه به برگ تشخیص مالیاتی در این دو مرجع رسیدگی نمی‌شود.

۳. هیئت موضوع ماده ۲۵۱ مکرر قانون مالیات‌های مستقیم درباره برگ تشخیص قطعی شده مالیات نیز می‌تواند از جنبه غیرعادلانه بودن مالیات، رسیدگی اولیه داشته باشد، اعم از اینکه به برگ تشخیص مالیات در هیئت‌های حل اختلاف مالیاتی رسیدگی شده یا نشده باشد. نکته حائز اهمیت در این مرجع، قطعی بودن برگ تشخیص مالیات می‌باشد.

۴. برابر تبصره یک ماده ۲۴۴ قانون مالیات‌های مستقیم هیئت حل اختلاف مالیاتی باید با حضور هر سه نفر عضو خود تشکیل شود. بنابراین اگر یکی از اعضای هیئت به هر دلیلی در جلسه هیئت حل اختلاف حاضر نباشد، آن هیئت صلاحیت رسیدگی به پرونده را نخواهد داشت.

نکته ششم:

اگر هیئت‌های حل اختلاف مالیاتی با وجود غایب بودن یکی از اعضای آن، پیش نویس رای را تهیه کنند و بعداً به امضای عضو غایب برسانند در این موارد رسیدگی و رای صادره توسط این هیئت‌ها از درجه اعتبار ساقط است.

۵. برابر بند ۳ ماده ۲۴۴ قانون مالیات‌های مستقیم یکی از عضو هیئت‌های حل اختلاف مالیاتی در حقیقت به عنوان نماینده مالیات دهندگان تعیین شده است. در این باره توجه مودیان ارجمند را به این نکته جلب می دارد که ایشان می توانند پیش از جلسه رسیدگی مالیاتی خود درخواست دهند که نماینده مالیات دهندگان در این هیات از اعضای اتحادیه‌ای که عضو آن هستند انتخاب شوند و یا اگر عضو اتحادیه ای نمی باشند می‌توانند درخواست دهند که نماینده مالیات دهندگان از اعضای اتاق بازرگانی ایران انتخاب شوند. همچنین ایشان می‌توانند با مراجعه به این عضو هیات، نزد وی طرح مسئله نمایند تا هنگام رسیدگی مالیاتی نسبت به حقوق و ادعای آنان از آگاهی لازم برخوردار باشند.

ساویران به همه مودیان مالیاتی پیشنهاد می‌نماید از این حق خود استفاده نمایند.

۶. اگر یکی از اعضای هیئت حل اختلاف مالیاتی تحت هر عنوان قبلاً درباره پرونده مالیاتی مالیات دهنده اظهار نظر کرده باشد برابر تبصره ۲ ماده ۲۴۷ قانون مالیات‌های مستقیم صلاحیت عضویت در هیئت و رسیدگی و اظهار نظر درباره آن پرونده را نخواهد داشت.

۷. برابر ماده ۲۴۵ قانون مالیات‌های مستقیم نماینده سازمان امور مالیاتی که یکی از سه عضو هیئت‌های حل اختلاف مالیاتی است بایستی حداقل ۱۰ سال سابقه خدمت داشته که ۶ سال آن در امور مالیاتی باشد. بنابراین اگر احراز شود که نماینده سازمان امور مالیاتی عضو در هیئت این شرایط را ندارد هیئت حل اختلاف مالیاتی صلاحیت خود را برای رسیدگی از دست خواهد داد و فرد دارای شرایط بایستی جایگزین این نماینده شود تا هیئت صلاحیت رسیدگی به پرونده را پیدا نماید.

۸. وقت رسیدگی هیئت حل اختلاف مالیاتی بایستی به مالیات دهنده (در سامانه ابلاغ الکترونیک مالیاتی) ابلاغ شود. برابر ماده ۲۵۶ قانون مالیات‌های مستقیم فاصله تاریخ ابلاغ وقت رسیدگی با روز تشکیل جلسه هیئت حل اختلاف مالیاتی نباید کمتر از ۱۰ روز باشد تا مالیات دهنده زمان کافی برای آماده کردن مدارک و مستندات و دفاع از خود داشته باشد.

۹. برابر ماده ۲۴۸ قانون مالیات‌های مستقیم رای هیئت حل اختلاف مالیاتی بایستی موجه و مدلل و در هر مورد دارای جهات و دلایل قانونی باشد.

۱۰. برابر ماده ۲۴۹ قانون مالیات‌های مستقیم،هیئت حل اختلاف مالیاتی باید ماخذ محاسبه مالیات را دقیقاً در متن رای خود بیاورد و نمی‌تواند به طور کلی و با اجمال و ابهام و غیر مستند رای صادر نماید.